Trong cuộc sống, có những khoảnh khắc con người không còn giữ được sự bình tĩnh khi bị xúc phạm nghiêm trọng về danh dự, nhân phẩm hoặc rơi vào hoàn cảnh cay nghiệt về tinh thần. Khi đó, hành vi vi phạm pháp luật – thậm chí là giết người – có thể xảy ra ngoài ý chí chủ quan. Vậy nếu người phạm tội thực hiện hành vi giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, thì pháp luật hình sự sẽ xử lý như thế nào? Cùng Luật Thịnh Hải tìm hiểu vấn đề này nhé!
Theo quy định tại khoản 1 Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 thì người nào giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây ra, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
Như vậy, hành vi giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh được hiểu là hành vi xảy ra khi người phạm tội không còn khả năng làm chủ hành vi do bị nạn nhân khiêu khích, xúc phạm nghiêm trọng, dẫn đến mất kiểm soát trong một thời điểm ngắn.
Không phải bất kỳ vụ giết người nào cũng có thể viện dẫn lý do bị kích động để giảm nhẹ hình phạt. Nghị quyết số 02/2018/NQ-HĐTP, sửa đổi, bổ sung bởi Nghị quyết số 01/2022/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao quy định rõ: hành vi của nạn nhân phải là hành vi trái pháp luật nghiêm trọng, ví dụ:
- Ngoại tình trắng trợn, công khai, đặc biệt tại nơi ở của người phạm tội;
- Dùng lời lẽ thô tục, xúc phạm danh dự, nhân phẩm một cách nghiêm trọng;
- Gây thiệt hại lớn về tinh thần trong thời gian ngắn, dẫn đến phản ứng bộc phát.
Chẳng hạn, người chồng đi làm về phát hiện vợ mình đang ngoại tình với người khác tại nhà riêng. Khi can thiệp, anh ta bị chính người đàn ông kia xúc phạm, thách thức, dùng lời lẽ nhục mạ như: “Tao ăn nằm với vợ mày đấy, mày làm gì tao được?”, khiến người chồng mất kiểm soát và gây ra cái chết cho kẻ ngoại tình.
Nếu có chứng cứ rõ ràng như camera, lời khai nhân chứng, bối cảnh xảy ra phù hợp, thì đây là trường hợp điển hình của tội giết người trong trạng thái bị kích động mạnh. Nếu bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội giết người theo Điều 123 Bộ luật Hình sự, người phạm tội có thể bị phạt tù từ 07 năm đến tù chung thân hoặc tử hình.
Tuy nhiên, nếu được xác định là phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh theo Điều 125, mức hình phạt chỉ từ 06 tháng đến 03 năm tù – thể hiện sự khoan dung và nhân văn của pháp luật, khi xét đến bối cảnh và nguyên nhân khách quan của hành vi phạm tội.
Hành vi giết người luôn là hành vi đặc biệt nghiêm trọng, tuy nhiên trong một số trường hợp người phạm tội rơi vào trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do lỗi từ phía nạn nhân, thì pháp luật vẫn có cơ chế để lượng hình hợp lý. Để bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người thân trong các trường hợp tương tự, người nhà nên nhanh chóng liên hệ luật sư để thu thập chứng cứ, làm rõ nguyên nhân và hỗ trợ về mặt pháp lý ngay từ giai đoạn đầu của quá trình tố tụng.
