Trong thực tế, không ít người vẫn mua bán đất chỉ bằng giấy viết tay, không qua công chứng hay chứng thực. Tuy giao dịch đã hoàn tất, tiền đã trao – đất đã giao, nhưng nhiều người vẫn băn khoăn: việc mua đất bằng giấy tay có được coi là hợp pháp không? Và nếu bị tranh chấp, thì có được pháp luật bảo vệ? Cùng Luật Thịnh Hải tìm hiểu vấn đề này nhé!

Theo quy định tại điểm a khoản 3 Điều 27 Luật Đất đai 2024, việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất bắt buộc phải được lập thành văn bản có công chứng hoặc chứng thực mới có hiệu lực pháp luật. Điều này đồng nghĩa với việc hợp đồng mua bán đất chỉ lập bằng giấy tay, không công chứng, là không đúng hình thức theo quy định, và có thể bị tuyên vô hiệu nếu bị tranh chấp.

Tuy nhiên, pháp luật cũng có những ngoại lệ nhất định nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên ngay tình, đặc biệt trong các giao dịch dân sự đã được thực hiện trên thực tế. Cụ thể, Điều 129 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

“Giao dịch dân sự đã được xác lập bằng văn bản nhưng vi phạm quy định bắt buộc về công chứng, chứng thực mà một bên hoặc các bên đã thực hiện ít nhất hai phần ba nghĩa vụ trong giao dịch thì theo yêu cầu của một bên hoặc các bên, Tòa án ra quyết định công nhận hiệu lực của giao dịch đó. Trong trường hợp này, các bên không phải thực hiện việc công chứng, chứng thực.”

Điều này có hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, chưa được công chứng hoặc chứng thực theo quy định nhưng các bên đã thực hiện ít nhất hai phần ba nghĩa vụ trong hợp đồng, bao gồm nghĩa vụ thanh toán, bàn giao đất, bàn giao giấy tờ hoặc các nghĩa vụ khác theo thỏa thuận, thì theo yêu cầu của một trong các bên, Tòa án có thể công nhận hiệu lực của hợp đồng mà không bắt buộc phải thực hiện thủ tục công chứng hoặc chứng thực.

Tuy vậy, cũng cần lưu ý rằng quy định này không tự động hợp thức hóa mọi hợp đồng giấy tay, mà chỉ áp dụng trong một số trường hợp cụ thể khi đã thực hiện phần lớn nghĩa vụ. Bên cạnh đó, việc mua bán đất bằng giấy tay vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý, như không thể đăng bộ sang tên, khó chứng minh quyền sử dụng hợp pháp, hoặc tranh chấp khi bên bán thay đổi ý chí.

Như vậy, trong trường hợp người mua đất đã thanh toán phần lớn số tiền và đã nhận đất, thì hợp đồng giấy tay đó có thể được công nhận là hợp pháp, mặc dù không tuân thủ đầy đủ về hình thức. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn pháp lý và quyền lợi lâu dài, các bên vẫn nên tiến hành ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất có công chứng, chứng thực.