Kết hôn là một trong những quyền nhân thân cơ bản của công dân, được ghi nhận tại Điều 36 Hiến pháp năm 2013: “Nam, nữ có quyền kết hôn, ly hôn.” Quyền này được cụ thể hóa trong Bộ luật Dân sự năm 2015, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, cũng như Luật Hộ tịch năm 2014. Tuy nhiên, trong trường hợp một người đang chấp hành án phạt tù, liệu họ có thể thực hiện quyền kết hôn hay không? Cùng Luật Thịnh Hải tìm hiểu về vấn đề này nhé!

Theo quy định tại khoản 2 Điều 5 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, pháp luật nghiêm cấm một số hành vi trong hôn nhân để bảo vệ sự nghiêm minh và ổn định của chế độ hôn nhân, bao gồm: kết hôn giả tạo, tảo hôn, cưỡng ép hoặc lừa dối kết hôn, kết hôn với người đã có vợ hoặc chồng, hay kết hôn giữa những người có quan hệ huyết thống gần. Tuy nhiên, việc một người đang thi hành án phạt tù kết hôn không nằm trong danh sách các hành vi bị cấm này.

Đồng thời, Điều 8 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định rõ các điều kiện để nam, nữ kết hôn hợp pháp bao gồm: nam từ đủ 20 tuổi, nữ từ đủ 18 tuổi, việc kết hôn là hoàn toàn tự nguyện, không bị mất năng lực hành vi dân sự và không thuộc các trường hợp bị cấm. Không có điều khoản nào quy định rằng người đang bị giam giữ hoặc đang thi hành án phạt tù không được phép kết hôn.

Như vậy, xét về mặt pháp lý, không có quy định nào cấm người đang thi hành án tù được đăng ký kết hôn, miễn là họ đáp ứng đủ các điều kiện kết hôn theo quy định pháp luật.

Tuy nhiên, vướng mắc phát sinh từ khía cạnh thủ tục hành chính. Theo khoản 2 Điều 6, khoản 1 Điều 18 và Điều 37 Luật Hộ tịch năm 2014, cùng với khoản 1 Điều 2 Thông tư 04/2020/TT-BTP, việc đăng ký kết hôn bắt buộc cả hai bên nam, nữ phải có mặt trực tiếp tại cơ quan đăng ký hộ tịch, không được ủy quyền cho người khác thực hiện thay. Trong khi đó, Luật Thi hành án hình sự năm 2019 không có quy định nào cho phép trích xuất phạm nhân ra ngoài trại giam để thực hiện thủ tục đăng ký kết hôn.

Do đó, mặc dù không bị pháp luật cấm, nhưng trên thực tế, người đang chấp hành án phạt tù rất khó có thể thực hiện thủ tục đăng ký kết hôn, vì không đáp ứng được điều kiện về sự có mặt trực tiếp tại cơ quan đăng ký hộ tịch. Điều này đồng nghĩa với việc mối quan hệ giữa hai người sẽ không được pháp luật chính thức công nhận là vợ chồng cho đến khi người đang chấp hành án hoàn tất thời gian thi hành án và có thể trực tiếp tham gia thủ tục đăng ký kết hôn.