Hiện nay, không hiếm gặp trường hợp một cá nhân sử dụng tài sản của mình để thế chấp tại nhiều nơi, nhiều người khác nhau nhằm đảm bảo cho các nghĩa vụ tài chính khác nhau. Tuy nhiên, khi có tranh chấp xảy ra hoặc khi tài sản bị xử lý để thu hồi nợ, vấn đề được quan tâm hàng đầu chính là: số tiền thu được từ việc xử lý tài sản đó sẽ được ưu tiên thanh toán cho ai trước? Ai là người có quyền được nhận trước nếu có nhiều bên cùng nhận thế chấp?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 307 Bộ luật Dân sự 2015, số tiền thu được từ việc xử lý tài sản thế chấp, sau khi trừ chi phí bảo quản, thu giữ và xử lý, sẽ được thanh toán theo thứ tự ưu tiên được quy định tại Điều 308 của Bộ luật này. Cụ thể, Điều 308 BLDS 2015 quy định rõ về thứ tự ưu tiên thanh toán giữa các bên cùng nhận tài sản bảo đảm như sau:

• Trường hợp các biện pháp bảo đảm đều phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba (tức là đã được đăng ký hoặc thông báo hợp pháp), thì thứ tự thanh toán được xác định theo thời điểm phát sinh hiệu lực đối kháng. Nói cách khác, bên nào đăng ký trước thì được ưu tiên thanh toán trước.
• Trường hợp có một số biện pháp bảo đảm phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba, còn các biện pháp khác thì không, thì nghĩa vụ có biện pháp bảo đảm phát sinh hiệu lực đối kháng sẽ được ưu tiên thanh toán trước so với các nghĩa vụ khác.
• Trong trường hợp tất cả các biện pháp bảo đảm đều không phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba, thì thứ tự ưu tiên thanh toán sẽ dựa theo thời điểm xác lập từng biện pháp bảo đảm, ai lập trước được ưu tiên trước.

Điều đáng lưu ý là thứ tự ưu tiên này có thể được các bên thỏa thuận thay đổi, nếu tất cả các bên nhận bảo đảm đồng ý. Tuy nhiên, nếu có bên nhận thế quyền (tức là chuyển quyền ưu tiên thanh toán từ một bên sang cho bên khác), thì quyền ưu tiên thanh toán của bên nhận thế quyền cũng chỉ có giá trị trong phạm vi mà bên thế quyền ban đầu được bảo đảm.

Như vậy, việc ưu tiên thanh toán khi xử lý tài sản thế chấp không chỉ phụ thuộc vào việc ai nhận thế chấp trước, mà còn phụ thuộc vào việc liệu biện pháp bảo đảm có được đăng ký hoặc phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba hay không. Đây là điểm mấu chốt để xác định ai là người có quyền được thanh toán trước khi tài sản bảo đảm được xử lý. Do đó, cả bên thế chấp và bên nhận thế chấp cần hiểu rõ quy định pháp luật để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình, đặc biệt là trong trường hợp tài sản được mang đi thế chấp tại nhiều nơi.