Quyền sống là một quyền cơ bản và đặc biệt quan trọng, được Hiến pháp quy định rõ ràng: “Mọi người có quyền sống. Tính mạng con người được pháp luật bảo hộ. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái luật”. Đối với trẻ em, nhóm đối tượng đặc biệt cần được bảo vệ, Hiến pháp cũng nhấn mạnh: “Trẻ em có quyền được bảo vệ tính mạng, được bảo đảm tốt nhất các điều kiện sống và phát triển”. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tình trạng tội phạm giết người, đặc biệt là các vụ giết con hoặc vứt bỏ trẻ sơ sinh, ngày càng diễn biến phức tạp. Những hành vi này không chỉ vi phạm nghiêm trọng các chuẩn mực đạo đức truyền thống mà còn xâm phạm quyền con người và quyền trẻ em, đồng thời là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Tuy vậy, pháp luật Việt Nam hiện hành liệu đã quy định hình phạt xứng đáng cho hành vi này hay chưa? Mời các bạn cùng với Luật Thịnh Hải tìm hiểu về vấn đề trên!
Pháp luật hình sự Việt Nam đã đưa ra quy định về tội phạm giết con mới đẻ và vứt con mới đẻ. Cụ thể, hai tội danh trên đã được quy định trong Điều 124 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) thành hai điều khoản riêng biệt nhằm dễ trong việc xác định tội danh và đưa ra mức hình phạt tương thích, bên cạnh đó, cũng có văn bản hướng dẫn liên quan đến hai tội phạm nêu trên giúp cho việc xác định tội phạm dễ dàng hơn, cụ thể, theo hướng dẫn tại Nghị quyết số 04/1986/NQ-HĐTP ngày 29/11/1986 của Hội đồng thẩm phán TANDTC. Tuy nhiên, ngoài những văn bản nêu trên thì có rất ít văn bản hướng dẫn thực hiện chi tiết liên quan đến hai tội phạm trên nên dẫn đến khó khăn trong việc áp dụng quy định pháp luật để định đúng tội danh và đưa ra mức hình phạt thích đáng.
Trong hầu hết các tội xâm hại đến tính mạng và sức khỏe được quy định trong Bộ luật Hình sự, nếu đối tượng bị xâm hại là trẻ em, hành vi thường nằm trong khung hình phạt tăng nặng. Tuy nhiên, theo Nghị quyết số 04/1986/NQ-HĐTP ngày 29/11/1986 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC, tội giết con mới đẻ và vứt con mới đẻ dẫn đến hậu quả đứa trẻ tử vong lại được coi là tội phạm có cấu thành giảm nhẹ đặc biệt. Quy định này cần được vận dụng thận trọng và chặt chẽ. Dù vậy, việc xem xét các tình tiết giảm nhẹ hình phạt đối với người mẹ - chủ thể đặc biệt của hai tội này - vẫn tồn tại những bất cập. Hành vi cố ý dẫn đến cái chết của trẻ em không chỉ vi phạm pháp luật mà còn đi ngược lại tiêu chuẩn đạo đức xã hội.
Chính sách khoan hồng đối với người mẹ phạm tội này xuất phát từ việc họ thường chịu nhiều áp lực tâm lý và hoàn cảnh tiêu cực. Điều này nhằm tạo cơ hội giúp họ tái hòa nhập xã hội. Tuy nhiên, nếu các quy định không được điều chỉnh theo hướng nghiêm khắc hơn, tính mạng của trẻ nhỏ có nguy cơ tiếp tục bị xâm phạm và tình trạng này sẽ ngày càng gia tăng. Vì vậy, cần bổ sung các quy định khung hình phạt nặng hơn để đảm bảo tính răn đe và bảo vệ quyền sống của trẻ em.
Hiện tại, tội giết con mới đẻ và vứt con mới đẻ được coi là tội ít nghiêm trọng. Hình phạt dành cho các hành vi này còn rất nhẹ so với tội giết người theo Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), trong đó mức án dao động từ 12 năm đến tử hình. Cụ thể, hành vi giết con trong vòng 7 ngày tuổi chỉ bị phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm, còn vứt con trong 7 ngày tuổi dẫn đến cái chết của trẻ chỉ bị phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc tù từ 3 tháng đến 2 năm. Đây là mức án nhẹ, chưa đủ tính răn đe, trong khi nếu trẻ may mắn sống sót, vấn đề trách nhiệm hình sự lại không được đặt ra. Điều này cho thấy sự cần thiết phải sửa đổi quy định pháp luật để phù hợp hơn với mức độ nghiêm trọng của hành vi.
