Theo báo cáo được công bố vào năm 2020 của Microsoft, Việt Nam đứng top 5 quốc gia kém văn minh nhất trên Internet. Điều này cũng không mấy lạ lẫm lắm khi lướt 10 bình luận bên dưới 01 bài viết thì có đến 7-8 bình luận chứa sự khiếm nhã, kém văn minh. 

Vậy việc nói tục, chửi bậy trên không gian mạng có bị xử phạt không?

Cơ sở pháp lý: 

• Bộ luật Dân sự 2015
• Bộ luật hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017);
• Nghị định số 15/2020/NĐ-CP ngày 03/02/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP và Nghị định số 119/2020/NĐ-CP)

1. Quyền tự do ngôn luận

Trước hết, cần phải khẳng định rằng, ở Việt Nam, quyền tự do ngôn luận là một quyền cơ bản của công dân, được Hiến pháp ghi nhận. Tuy nhiên, quyền này không phải là tuyệt đối và phải tuân thủ những giới hạn nhất định, trong đó có việc không được xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm của người khác. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh không gian mạng đang trở thành một "thế giới ảo" nhưng tác động của nó đến đời sống thực lại vô cùng lớn. Chính vì vậy, hành vi nói tục, chửi bậy, hay thậm chí là xúc phạm người khác trên không gian mạng không chỉ gây hại về mặt đạo đức xã hội mà còn có thể bị xử lý theo quy định pháp luật.

2. Xử phạt hành chính

Một trong những cơ sở pháp lý quan trọng để xử lý hành vi nói tục, chửi bậy trên không gian mạng là Nghị định số 15/2020/NĐ-CP. Theo đó, các mức xử phạt tương ứng với từng nhóm hành vi vi phạm thông tin trên mạng sau đây:

• Điểm a khoản 3 Điều 99 quy định phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với một trong các hành vi “Đưa thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân”;
• Điểm a khoản 3 Điều 100 quy định phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 70.000.000 đồng đối với một trong các hành vi “Chủ động lưu trữ, truyền đưa thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, vu khống, xuyên tạc, xúc phạm uy tín của tổ chức và danh dự, nhân phẩm của cá nhân”;
• Điểm a và điểm d khoản 1 Điều 101 quy định phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau:

“a) Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân;

d) Cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực, tội ác, tệ nạn xã hội, đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc;...”

Hành vi nói tục, chửi bậy trên mạng xã hội, nếu xét theo khía cạnh xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác, hoàn toàn có thể bị xử lý theo điều khoản này. Điều đáng lưu ý là không chỉ người trực tiếp có hành vi xúc phạm mà ngay cả những người chia sẻ, phát tán nội dung có tính chất xúc phạm cũng có thể bị xử phạt. Điều này thể hiện rõ quan điểm của nhà nước về việc bảo vệ danh dự, nhân phẩm của mỗi công dân trong cả không gian mạng lẫn đời sống thực.

3. Truy cứu trách nhiệm hình sự

Trong một số trường hợp nghiêm trọng hơn, hành vi nói tục, chửi bậy, xúc phạm người khác trên không gian mạng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Bộ luật Hình sự 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017). Cụ thể, Điều 155 của Bộ luật Hình sự quy định về tội làm nhục người khác, theo đó người nào có hành vi xúc phạm nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm của người khác có thể bị phạt cảnh cáo, phạt tiền hoặc thậm chí là phạt tù với mức cao nhất là 05 năm. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Ngoài ra, hành vi sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử bại đặt được lan truyền những điều biết rõ là thông tin sai sự thật, nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khách có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vu khống theo Điều 156 Bộ luật Hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017). Khung hình phạt cao nhất đối với người phạm tội này có thể lên đến 07 năm tù và có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 50 triệu đồng; đồng thời cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

4. Nguyên tắc bồi thường thiệt hại

Căn cứ vào Điều 585 Bộ luật Dân sự 2015, ta xác định được nguyên tắc bồi thường thiệt hại, cụ thể:

“1. Thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện vật hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường một lần hoặc nhiều lần, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

2. Người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại có thể được giảm mức bồi thường nếu không có lỗi hoặc có lỗi vô ý và thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế của mình.

3. Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tế thì bên bị thiệt hại hoặc bên gây thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường.

4. Khi bên bị thiệt hại có lỗi trong việc gây thiệt hại thì không được bồi thường phần thiệt hại do lỗi của mình gây ra.

5. Bên có quyền, lợi ích bị xâm phạm không được bồi thường nếu thiệt hại xảy ra do không áp dụng các biện pháp cần thiết, hợp lý để ngăn chặn, hạn chế thiệt hại cho chính mình.”

Người bị xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín trên mạng xã hội có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.

5. Những vấn đề khác liên quan đến đạo đức và văn hóa

Ngoài những quy định pháp lý rõ ràng, cần nhấn mạnh rằng hành vi nói tục, chửi bậy trên không gian mạng còn vi phạm nghiêm trọng các chuẩn mực đạo đức và văn hóa của xã hội Việt Nam. Ngôn từ là biểu hiện của văn hóa và nhân cách con người, và việc sử dụng ngôn từ không đúng mực, thiếu văn minh trên không gian mạng không chỉ phản ánh một sự xuống cấp về đạo đức cá nhân mà còn có thể làm ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường mạng nói chung.

Trong bối cảnh hiện tại, việc giáo dục và nâng cao nhận thức cho người dân, đặc biệt là giới trẻ về văn hóa sử dụng ngôn từ trên không gian mạng là rất cần thiết. Mặc dù pháp luật đã có những quy định rõ ràng về việc xử lý hành vi xúc phạm người khác, nhưng điều quan trọng hơn là sự tự giác của mỗi cá nhân trong việc kiểm soát ngôn từ của mình, tôn trọng người khác và góp phần xây dựng một môi trường mạng lành mạnh, văn minh.

Giải pháp và khuyến nghị

Trước tình trạng ngày càng nhiều hành vi nói tục, chửi bậy trên không gian mạng, các cơ quan chức năng cần tiếp tục tăng cường công tác quản lý và xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm. Tuy nhiên, để giải quyết vấn đề này một cách triệt để, cần có sự phối hợp từ nhiều phía, bao gồm cả nhà nước, các tổ chức xã hội, và mỗi cá nhân sử dụng mạng xã hội.

1. Tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức: Nhà trường và các tổ chức giáo dục cần đưa nội dung giáo dục về văn hóa sử dụng ngôn từ, đạo đức và trách nhiệm khi sử dụng mạng xã hội vào chương trình giảng dạy. Truyền thông cũng cần đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về vấn đề này.
2. Sự tham gia của các mạng xã hội: Các nền tảng mạng xã hội như Facebook, YouTube hay TikTok cũng cần có những biện pháp quản lý chặt chẽ hơn đối với nội dung trên nền tảng của mình. Họ cần áp dụng các chính sách kiểm duyệt nội dung một cách hiệu quả, cũng như hợp tác với các cơ quan chức năng để xử lý các trường hợp vi phạm.
3. Sự tự giác từ người dùng: Cuối cùng, mỗi cá nhân sử dụng mạng xã hội cần ý thức được rằng mọi hành vi của mình trên không gian mạng đều có thể gây ra hậu quả trong đời sống thực. Việc tuân thủ các quy tắc ứng xử văn minh, tôn trọng người khác trên không gian mạng không chỉ giúp bảo vệ bản thân khỏi những rắc rối pháp lý mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng mạng lành mạnh, phát triển.

Kết luận

Tóm lại, nói tục, chửi bậy trên không gian mạng không phải là một hành vi có thể được xem nhẹ. Dưới góc độ pháp lý, hành vi này có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy thuộc vào mức độ vi phạm. Đồng thời, hành vi này cũng vi phạm nghiêm trọng các chuẩn mực đạo đức và văn hóa xã hội. Do đó, mỗi cá nhân cần nhận thức rõ ràng về trách nhiệm của mình khi tham gia vào không gian mạng, đồng thời tuân thủ các quy định pháp luật để góp phần xây dựng một môi trường mạng lành mạnh, văn minh.